Misschien is dit wel het mooiste wat een mens kan hebben. Hoop dat iets wat verloren is wordt gevonden, hoop op genezing, hoop op een betere toekomst.
Zonder hoop houdt het simpelweg op. Barack Obama werd er president mee…”yes we can” …hij gaf hoop. Trump trouwens ook “make America great again”. Hoop houdt de boel gaande, geeft de energie om door te gaan. In eenzelfde situatie geven sommigen op en anderen gaan door. Hoop geeft bovenmenselijke energie.
Ik moest hieraan denken naar aanleiding van een zojuist gepubliceerd artikel van Dr. Lotte Vermey van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) dat gaat over de toename van armoede in Nederland.
“Door de ruimere keuzemogelijkheden van welvarende inwoners neemt de ongelijkheid in Nederland toe. Dat leidt tot minder begrip tussen mensen. Daarom is het belangrijk dat de overheid zich blijft inzetten om gescheiden leefwerelden te voorkomen, concludeert het SCP in een onderzoek”.
Een zoveelste artikel over de toenemende kloof tussen arm en rijk. “Uitzoomend” is deze kloof helemaal niet van de laatste tijd maar al eeuwen aanwezig, eigenlijk altijd al. Wordt deze kloof te groot dan leidt het tot een revolutie, met een guillotine die wat hoofden van rompen scheidt. We hebben armoede nooit kunnen uitroeien. De bijdrage van deze doctor zal dit waarschijnlijk ook niet verhelpen.
En ja, armoede is verschrikkelijk. Alles overheersend als je echt honger hebt en je niet weet hoe je het morgen en overmorgen weer redt. Maar het is ook relatief. Armoede in Nederland is wezenlijk anders dan armoede in Centraal Afrika. Onze “armen” horen volgens onderzoek tot “vrij veel procent” van de rijksten van deze wereld.
Naar aanleiding van het artikel van het SCP – met overigens hele interessante reacties op Nu.nl – ben ik me wat meer gaan verdiepen in de discussie over armoede. Ik zag onder andere het recent uitgezonden programma “Tegenlicht” van de VPRO, met een buurthuis coördinator van de wijk Moerwijk uit Den Haag, Wendy Broeders. Zij benoemt de armoede in haar wijk met haar drie D’s: “Dom, dik, dood“. Ze heeft het over laagopgeleid, dik door verkeerde voeding en vroegtijdig dood als gevolg van een ongezond leven in armoede. Een beeld van kansloze mensen en van hoop-loosheid. Wat overigens iets anders is dan hopeloos.
In bijna alle artikelen over leven onder het bestaansminimum in Nederland wordt uiteindelijk de bal bij de “rijken” gelegd. Het initiatief om armoede Nederland uit te werken moet van de “hoop-vollen” komen. De welvaart moet eerlijker verdeeld worden en “zij” zullen stevig moeten inleveren om een voor iedereen betere samenleving te krijgen. Een herverdeling van welvaart door nivellering en daarmee de onrechtvaardigheid wegnemen. De (super)rijken weten immers belasting te ontduiken, de rijken leven erop los in hun bubbel en hebben geen oog voor de onderkant van de maatschappij. Dit beeld wordt gesteund door de aanhangers van Piketty, nieuwe Marxisten, links in het algemeen. Je bent rijk omdat je simpelweg geluk hebt gehad. Omdat je wieg in een gunstig postcodegebied stond, je ouders bijles voor je konden regelen, je minstens één kruiwagen had, enz. Kortom, je mag helemaal niet trots op je rijkdom zijn. Armoede en rijkdom zijn domweg toevallig. Rijke mensen hebben slechts geluk gehad, zijn eigenlijk asociaal en kunnen zich niet inleven in de situatie van mensen die het zwaar hebben.
Ik ben het met dit soort ideeën oneens. Ik kom zelf “links-achter van een flatje”. De foto is van mijn zeer jonge jaren in de Plesmanstraat in Soesterberg. Een tamelijk kleine achterstandswijk. Mijn ouders hadden het financieel zwaar. Maar ondanks dat hebben zij mijn broer en mij nooit het gevoel van armoede gegeven. Ze hebben ons liefde en steun gegeven en ingezet op een goede opleiding voor ons, met de geringe middelen die ze hadden. Zodat we het aanmerkelijk beter zouden hebben dan zijzelf. Dat hoopten ze en ik ben ze er dankbaar voor. Voor de liefde, onvoorwaardelijke steun en voorgeleefde waarden als hard werken, niet klagen, spaarzaamheid, gastvrijheid, milieubewustzijn.
Het artikel van het SCP legt de verantwoordelijkheid om te situatie van armen in Nederland te verbeteren vooral bij de overheid. Gemengde wijken en gemengde scholen in te richten. Een sturende overheid die zorgt dat arm en rijk mengen. Dwang.
Je zou het volgens mij veel beter vanuit een positieve invalshoek kunnen bekijken. Niet de “pizza in veel kleinere stukken opdelen”, maar te zorgen voor een veel grotere pizza met veel grotere stukken met nog meer smaak. Een overheid die inzet op het stimuleren van zelfredzaamheid. Vorming waarin eigen verantwoordelijkheid centraal staat en slachtoffergedrag niet gestimuleerd wordt. Vooral het onderwijs kan hierin een belangrijke rol spelen. Meer aandacht besteden aan het vergroten van discipline, arbeidsethos, spaarzaamheid, het vermogen tot samenwerken, wilskracht. Dát zijn zaken die mensen uit de armoede naar welvaart helpen. Economie een verplicht vak maken met veel ruimte voor “personal finance” (budgetteren, hoe om te gaan met schulden, sparen en beleggen, hypotheken, enz.).
Wat je ermee bereikt is dat je mensen hoop op een betere toekomst geeft en daadwerkelijk handvatten geeft om zichzelf te helpen. Dit vergroot het zelfvertrouwen en stopt de negatieve spiraal naar beneden. Dus als overheid “geen vissen geven, maar een hengel en mensen leren vissen”. Zeker niet mensen afschrijven, mensen voor 100% afkeuren en daarmee zeggen: “Jij doet nooit meer mee, maar we houden je in leven”. Niet in een uitkering laten vegeteren, maar erbij betrekken en een beroep doen op de eigen inbreng. Ik hoop dat we ooit die richting kiezen….
Mocht iemand die dit leest iemand kennen die niet uit de armoede komt en hulp nodig heeft? Ik ben beschikbaar om als een soort “Buddy” te helpen de draaikolk te stoppen, hoop te geven en een aanzet in de goede richting te geven. Daarna zelf doen.