“Hart of steen”

De balans opmaken van een jaar vroegpensioen…Ik doe het graag. Dat met pensioen zijn een heel groot verschil is met een werkzaam leven van veel meer dan veertig uur per week zal niet verbazen. Ik ben gezonder, zie, voel en ruik veel meer. Het laatste is figuurlijk bedoeld, om met Cruijff te spreken: “je gaat het pas zien, als je het door hebt”… Ik ruik beter, wanneer het stinkt. Beschik over meer wijsheid en zie nog scherper wanneer iets fout is.

Omdat je veel meer tijd hebt en van actor meer toeschouwer bent geworden, kan je meer en beter nadenken over zaken die er echt toe doen. Ook heb je de kans op een eerlijke reflectie van wat je tot nu toe voor anderen hebt betekend. In mijn geval is de rode draad “leidinggeven”, wat ik in opgeteld veertien zeer verschillende organisaties heb gedaan. Vanaf mijn vijfentwintigste tot mijn zestigste jaar, in zeer verschillende rollen. Van pelotonscommandant tot CEO. Niet alle keren ging dat goed en ik heb denk ik de “knop” gevonden waaraan gedraaid kan worden, hoe je als leidinggevende een hele goede of jammer genoeg verkeerde invloed hebt. Er zijn leiders met zelfs een giftige invloed, maar daarover later meer.

Ergens heb ik gelezen dat bij het maken van keuzes of beslissingen door een leidinggevende, uiteindelijk een afweging wordt gemaakt op basis van liefde of van angst. We maken meestal keuzes gebaseerd op angst en die pakken in de praktijk op de langere duur nooit goed uit. Angst voor afwijzing, angst om te falen, angst om wat anderen denken. Kies je met je hart of maak je een “verlies-en winstrekening” en maak je een op het eerste gezicht voor jou veilige keuze. Een keuze vanuit liefde lijkt misschien minder veilig, maar is doorgaans wel duurzamer. Het “gecalculeerde” leidinggeven – angst gedreven – komt neer op behendig manoeuvreren in een organisatie, om te overleven en overeind te blijven. De politieke kant tegenover de authentieke kant.

Alle keren dat ik als leidinggevende succesvol was, was er liefde in het spel. Liefde voor “het product” of de service, liefde voor de mensen die er werken, liefde voor het bedrijf. Het cliché wil dat een bedrijf alleen maar succesvol kan zijn, wanneer de mensen die er werken zichzelf zijn en zich veilig voelen. Zich gewaardeerd en ja, geliefd voelen. Mensen kunnen eventuele harde beslissingen goed hebben, mits eerlijk gecommuniceerd. Mits vanuit het hart en niet gemanipuleerd.

Het tekeningetje hier boven is een schaal. Vanuit het hart, met liefde of als een steen en meedogenloos. Twee uitersten; van “Moeder Theresa” en Gandhi tot Stalin, Hitler of Pol Pot. We zitten als leiders ergens op die schaal, meer naar de ene kant of aan de andere. Het wordt vooral gevaarlijk voor een onderhebbende wanneer “de steen” een uitstekend stel hersens heeft. Mensen met deze combinatie schoppen het soms ver in de organisatie en richten veel schade aan. Leidinggeven wordt dan het lijden geven.

Het goede nieuws is dat ook deze leiders kunnen veranderen. Per onmiddellijk. In een eerder artikel beschreef ik de filosofie van Viktor Frankl, psychotherapeut en Auschwitzoverlevende. Hij stelt dat we altijd keuzes hebben en legt de nadruk op eigen verantwoordelijkheid. Dat we op ieder moment kunnen besluiten om het heel anders aan te pakken. Dat we ervoor kunnen kiezen om van een slechte leider een leider te worden die ervoor kiest om zijn mensen te dienen. Hen veiligheid en ruimte geeft, zijn masker afzet. Op de schaal opschuift van “de steen naar het hart”. Dit is de “knop” waar we aan kunnen – nee moeten draaien – willen we als leider succesvol zijn. Leidinggeven vanuit het hart, vanuit liefde. Voor de mensen, het product of service, het bedrijf.

Goede voornemens rond de jaarwisseling worden zelden volgehouden. Dat dreigt natuurlijk ook met het voornemen om op de schaal op te schuiven naar een meer liefdevolle aanpak. Maar om met de slogan van een bekend sportmerk te eindigen””just do it”.